Alert europejski: Klimat i środowisko. Aktualizacja programu i harmonogramu działań UE w przygotowaniu

Trwa przegląd obecnie funkcjonującego 8. programu działań w zakresie środowiska, który wyznacza ramy politycznych działań do 31 grudnia 2030 r. Celem przeglądu jest ocena czy UE jest na dobrej drodze do realizacji swojej wizji Europy neutralnej klimatycznie do 2050 r.

Obszar

Program działań na rzecz środowiska to inicjatywa nieustawodawcza, która prowadzona jest od wczesnych lat 70. XX wieku w celu odpowiedniej koordynacji wspólnych europejskich działań w obszarze polityki środowiskowo-klimatycznej.

Dla przypomnienia: „8 program działań w zakresie środowiska (EAP) ma na celu przyspieszenie transformacji ekologicznej w kierunku neutralnej dla klimatu, zrównoważonej, nietoksycznej, zasobooszczędnej, bazującej na energii ze źródeł odnawialnych, odpornej i konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym w sposób sprawiedliwy, równy i sprzyjający włączeniu społecznemu, a także ochronę, odbudowę i poprawę stanu środowiska, między innymi poprzez powstrzymanie i odwrócenie procesu utraty różnorodności biologicznej. Wspiera on i wzmacnia zintegrowane podejście do polityki i wdrażania, opierając się na Europejskim Zielonym Ładzie”.

Obecnie funkcjonujący program określił 6 priorytetów bazujących bezpośrednio na założeniach wynikających z Zielonego Ładu:

• „Szybkie i przewidywalne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz jednoczesne wzmocnienie ich pochłaniania przez naturalne pochłaniacze w Unii, aby osiągnąć cel redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r., zgodnie z unijnymi celami klimatycznymi i środowiskowymi, dbając o sprawiedliwą transformację, która nie pozostawia nikogo w tyle.
• Stałe postępy we wzmacnianiu i uwzględnianiu zdolności przystosowawczych, w tym na podstawie podejść ekosystemowych, wzmacnianiu odporności i adaptacji oraz ograniczaniu podatności środowiska, społeczeństwa i wszystkich sektorów gospodarki na zmianę klimatu, a jednocześnie skuteczniejsze zapobieganie klęskom żywiołowym związanym z klimatem i pogodą oraz zwiększanie gotowości na nie.
• Dążenie do gospodarki dobrobytu, która oddaje planecie więcej niż z niej czerpie, oraz przyspieszenie przejścia na nietoksyczną gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której wzrost ma charakter regeneracyjny, zasoby wykorzystuje się w sposób efektywny i zrównoważony oraz stosuje się hierarchię postępowania z odpadami.
• Dążenie do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, w tym w odniesieniu do szkodliwych substancji chemicznych, aby uzyskać nietoksyczne środowisko, w tym powietrze, wodę, glebę, również w odniesieniu do zanieczyszczenia świetlnego i zanieczyszczenia hałasem, oraz ochrona zdrowia i dobrostanu ludzi, zwierząt i ekosystemów przed zagrożeniami i negatywnymi skutkami związanymi ze środowiskiem.
• Ochrona, zachowanie i przywrócenie różnorodności biologicznej w środowisku lądowym i morskim oraz różnorodności biologicznej wód śródlądowych na obszarach chronionych i poza nimi poprzez, między innymi, zatrzymanie i odwrócenie procesu utraty różnorodności biologicznej oraz poprawę stanu ekosystemów i ich funkcji oraz świadczonych przez nie usług, a także poprzez poprawę stanu środowiska, zwłaszcza powietrza, wody i gleby, jak również poprzez zwalczanie pustynnienia i degradacji gleby.
• Promowanie środowiskowych aspektów zrównoważoności i znaczne ograniczenie największych presji środowiskowych i klimatycznych związanych z produkcją i konsumpcją unijną, w szczególności w obszarze energii, przemysłu, budownictwa i infrastruktury, mobilności, turystyki, handlu międzynarodowego i systemu żywnościowego”.

Ścieżka legislacyjna

Prowadzony przez Komisję Europejską przegląd wynika bezpośrednio z porozumienia politycznego zawartego 10 grudnia 2021 r. pomiędzy prezydencją Rady a Parlamentem Europejskim, z którego wynika, że: „W 2024 r. Komisja przeprowadzi przegląd śródokresowy postępów w osiąganiu tematycznych celów priorytetowych. Na podstawie tego przeglądu Komisja powinna w stosownym przypadku przedstawić wniosek ustawodawczy, by dodać do 8. EAP załącznik z wykazem i harmonogramem działań na okres po 2025 r.”. Warto również podkreślić, że w lipcu 2022 r. organ wykonawczy UE przyjął również ramy monitorowania 8. EAP, w ramach których – przy wsparciu odpowiednich instytucji unijnych – co roku przeprowadzane będą oceny postępu UE oraz innych państwa członkowskich w zakresie osiągania założonych celów klimatyczno-środowiskowych.

To właśnie z tego względu Komisja Europejska dnia 22 grudnia 2023 r. uruchomiła wstępne konsultacje publicznej w celu zebrania uwag odnoszących się do obecnie funkcjonującego programu. Konsultacje zakończone zostaną 26 stycznia br. Projektu aktualizacji dokumentu w formie załącznika wraz z nowym harmonogramem należy spodziewać się jeszcze w I kwartale br.

Działania związane z przeglądem prowadzone są przez Dyrekcję Generalną ds. Środowiska (DG ENV) oraz Dyrekcję Generalną ds. Klimatu (DG CLIMA), a w tym przez Departament ds. Strategii, Cyfryzacji, Lepszego Stanowienia Prawa i Analiz Ekonomicznych (ENV.01) oraz Departament ds. Strategii, Analiz i Planowania (CLIMA.A.2).

Co z tego wynika?

W ramach prac Komisji ocenione zostaną postępy w zakresie:

• „Realizacji tematycznych celów priorytetowych 8. EAP na 2030 r.
• Ustanowienia i pełnego wykorzystania warunków opisanych w programie (m.in. ustalenie ostatecznego terminu stopniowego wycofywania dotacji na paliwa kopalne w sposób spójny z celem ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5 °C).Tworzenia solidnych ram monitorowania umożliwiających ocenę zmian systemowych”.
• Sprawozdanie z prowadzonego przegląd zostanie następnie przedstawione Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, a zawarta w nim ocena ma stanowić podstawę dla przyszłych decyzji politycznych dot. priorytetów w zakresie klimatu i środowiska.